Of een quotum de oplossing is
​
Het was Tweede Kerstdag 2018. Geen grappig begin van een kerstliedje, maar een dag waarop RTL Boulevard deskundige Ronald Molendijk iets zei wat de muziekwereld schokte. “Vrouwen maken nou eenmaal minder goede muziek”. Hij zei meer over dit onderwerp, maar vooral deze zin zorgde op social media voor verbazing. Heeft Molendijk eigenlijk gelijk, zijn vrouwen slechter in het maken van muziek? In ieder geval is de afgelopen tijd duidelijk geworden dat vrouwen ondervertegenwoordigd zijn op radio, festivals en in lijsten als de Top 2000. Maar wat moet er gebeuren om dit te veranderen? Is een quotum, dat al in andere vakgebieden wordt ingevoerd, een oplossing?
​
Ik kijk naar mijn, toch wel bomvolle, cd-kast. Op het moment koop ik niet zoveel cd’s meer (thank god for Spotify), maar er was een tijd dat het niet raar was als ik drie of vier cd’s per maand kocht. Ik haal een aantal cd’s uit die kast: Stacie Orrico, Taylor Swift, P!nk. Allemaal vrouwen waar ik veel naar heb geluisterd toen ik in mijn puberteit zat. Al snel ben ik klaar met cd’s pakken en ik kijk naar het stapeltje dat op de grond ligt. Het zijn er in totaal 33. Op een kast met zo’n driehonderd cd’s is tien procent gemaakt door een vrouw. Ik ben een beetje verbaasd, want ik ben toch vaak bewust van dit soort dingen? Toch ben ik geen uitzondering. In 2018 was nog geen twintig procent van de artiesten in de Top 2000 vrouw.
​
Ronald Molendijk
Toen Ronald Molendijk hier iets over zei in RTL Boulevard, klommen veel mensen in de pen. Onder andere zanger Tim Knol vroeg zich hardop af waar Molendijk mee bezig was. Nico Dijkshoorn viel hem bij en zangeres Lakshmi schreef een brief. De dag erop werd Lakshmi uitgenodigd om met Molendijk in gesprek te gaan tijdens RTL Boulevard.
Als ze terugdenkt aan dat gesprek is zichtbaar de frustratie van haar gezicht af te lezen. “Ze lieten me niet uitpraten, maar ik had besloten om rustig te blijven en vast te houden aan die punten. Zo kom je veel beter over, en word je minder gezien als hysterische bitch. Ik had zelfs twee outfits mee die avond: een zwarte, waarmee ik hard en zakelijk zou lijken en de roze jurk die ik uiteindelijk heb aangedaan. Ik besef nu pas dat ik daar toen heel erg over na heb gedacht. Alsof Ronald heel erg na heeft gedacht over wat hij aan zou doen! Hij kwam vast gewoon uit zijn kerstdiner rollen.”
​
Ronald Molendijk is volgens Lakshmi echter niet hét probleem als het gaat om de ondervertegenwoordiging van vrouwen. Dat gaat veel verder terug en is zeker niet alleen van deze branche. “Er is niet echt een schuldige aan te wijzen, behalve dat dit eigenlijk altijd al zo geweest is in alle opzichten. Laatst vierden we dat vrouwen honderd jaar stemrecht hadden. Daaruit blijkt dus al dat vrouwen achtergesteld waren en niet als volwaardig meetelden in de maatschappij. Bewustwording is in deze kwestie ook heel belangrijk. Ik kreeg bijvoorbeeld van verschillende mannelijke fans berichten, omdat ze nooit hadden ingezien dat het voor mij zo kon zijn.”
Hoogleraar populaire muziek en jeugdcultuur Tom ter Bogt luistert toch wel jaarlijks naar de Top 2000 en ook hem viel het op dat er weinig vrouwen in staan. Is die ondervertegenwoordiging nou eigenlijk een probleem?
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
Volgens ter Bogt is het lastiger om een carrière in de muziek te onderhouden, maar ligt de ondervertegenwoordiging ook zeker bij de onzichtbaarheid: het niet boeken van vrouwen op festivals en bijvoorbeeld weinig vrouwelijke artiesten draaien op de radio.
Iets dichter bij huis ga ik ook op zoek. Letterlijk dicht bij huis, want Sarina Voorn is mijn oude buurmeisje. Toen ik klein was en naar bed moest, hoorde ik haar repeteren in haar slaapkamer die aan die van mij grensde. In 2010 deed ze mee aan The Voice Of Holland waarna ze vaste achtergrondzangeres van Waylon werd én mee mocht als backing vocals van Duncan Laurence bij het Eurovisie Songfestival. Is de ondervertegenwoordiging een probleem waar zij mee te maken heeft?
​
​
​
​
De fans
Zwart-wit is deze situatie dus niet. Net zoals in andere takken rijst de vraag of positieve discriminatie wel iets is om na te streven. Ik besluit een onderzoek te doen onder luisteraars en daar reageren 180 mensen op. Wat blijkt? Ook het luisterende publiek is hier nog niet over uit. Bijna tachtig procent van de ondervraagde muziekliefhebbers luistert dagelijks of meerdere keren per week naar muziek. Opvallend is dat meer dan een derde van de ondervraagden de ondervertegenwoordiging van vrouwen in de muziek niet erg vindt. Maar twintig procent vindt dit echt een probleem.
​
Tekst gaat verder onder het diagram
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
Muzikanten en deskundigen staan redelijk open voor de invoering van een vrouwenquotum in de muziek, maar de fans zijn het hier niet mee eens. Maar liefst een derde vindt ook hier dat een quotum geen positieve ontwikkeling is, terwijl nog geen 28 procent dit wel een goed idee vindt. Onder de fans is er dus geen breed draagvlak voor dit idee.
​
Lotte Stultiens is iemand die bijna in haar slaap nog muziek luistert. Het liefst deelt ze dit via Spotify met anderen, om iedereen kennis te laten maken met nieuwe muziek. En daar zitten aardig wat vrouwen tussen, kwam zij achter:
​
​
​
De podia
In de zomer is het natuurlijk tijd voor leuke festivals en in het Twentse Hengelo vind ik het Krang festival. Georganiseerd door onder andere poppodium Metropool. Op het zomerse festival spreek ik Johan de Jong, directeur van het poppodium. Hij vertelt hoe een poppodium en een festival zorgt voor een programmering en of ze daarbij letten op diversiteit.
​
​
​
​
​
Achteraf begint er toch iets te knagen. Op het festival staan best veel vrouwelijke artiesten, maar zijn ze ook zo lekker bezig bij de popzaal? Graag check ik of dat echt zo is. Het nieuwe jaar staat voor de deur, dus dat betekent: nieuw jaar, nieuwe kansen. Bij de achttien grootste popzalen van Nederland heb ik een blik in de agenda geworpen. ’t Paard in Den Haag is op het gebied van het boeken van vrouwen koploper van de popzalen. 31 Procent van de programmering is tot nu toe vrouwelijk. Een redelijk percentage, wat zeker nog kan groeien. Maar het tegenovergestelde geluid is toch harder: bij de helft van de onderzochte zalen komt het percentage niet hoger dan 18 procent. Vergelijkbaar met de Top 2000 dus.
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
Poppodium Metropool is goed voor 18 procent vrouwen in de line-up. Niet hoog. Ik besluit om Johan terug te bellen en te vragen waarom het misgaat tussen zijn goede gevoel en de daadwerkelijke cijfers. De Jong: “Naar mijn idee ligt dat echt aan het aanbod. Wij hebben in onze kernwaarden een soort diversiteits-streven staan, waarbij wij erop proberen te letten dat ook minderheden vertegenwoordigd worden. Daar horen natuurlijk niet alleen vrouwen bij, maar misschien bieden we nog wel te weinig aandacht aan deze vrouwen. Ik dacht echt dat we goed op weg waren, maar de cijfers zeggen iets anders. Dat betekent dat we ons in de toekomst toch misschien meer moeten focussen op het promoten van vrouwen.”
​
Dat je bij de popzalen dus een eenzijdig beeld ziet, betekent niet dat dat overal zo is. Tijdens Eurosonic Noorderslag (ESNS), een festival dat zich echt richt op Europees aanstormend talent, is bijna de helft van de line-up vrouw. In 2022 is het streven zelfs om de helft van de programmering vrouwelijk te hebben. Maar waarom lukt het daar dan wel? En heeft dit invloed op de Nederlandse popzalen? Johan de Jong denkt van wel. “Ik merk dat veel acts die op ESNS staan echt wel veel hebben aan dat festival, en dat wij daar ook boekingen uit krijgen. Dat het bij hun wel lukt om zoveel vrouwen in de line-up te hebben, ligt echt aan dat streven. Er bewust mee bezig zijn scheelt al zoveel. Ik ben niet per se teleurgesteld dat het bij ons nog niet lukt, maar ik vind het zeker een punt van aandacht”.
​
Cindy Matthijssen is boekersassistente bij Mojo. Als een boeker de eerste afspraken heeft met een manager van een artiest, is Cindy degene die bijvoorbeeld de zalen bevestigt en contracten regelt. Zij merkt de ondervertegenwoordiging niet alleen aan muziek zelf, maar ook in de branche waar zij werkt. “Vrouwen hebben toch een andere leefstijl dan mannen. Wanneer zij bijvoorbeeld zwanger worden keren ze minder vaak fulltime terug. Mannen blijven daarentegen wel fulltime werken”, vertelt zij. Maar of boekers een dikke vinger in de pap hebben als het gaat om vrouwen, dan denkt zij van niet. “We zijn echt bezig met het kijken naar kwaliteit. Of je vrouw of man bent, maakt op dat moment dan voor ons niet uit, maar dat blijkt toch vaker een man te zijn.”
​
Is een vrouwenquotum dan de oplossing?
Een breed draagvlak is er vanuit de samenleving nog niet, maar dit hoeft geen reden te zijn om geen quotum in te voeren. Waar het in het bedrijfsleven een vrouwenquotum in te voeren is door de overheid, is dit in de muziek natuurlijk niet zo vanzelfsprekend. Hiervoor zullen poppodia, festivals en radiozenders met elkaar tot een overeenstemming komen. Zangeres Lakshmi ziet het voor een tijdje wel zitten. “Ik zie wel eens initiatieven die compleet zijn gericht op vrouwen, zoals bijvoorbeeld een schrijfkamp of een top zoveel lijstje met alleen maar vrouwen, maar dat gaat voor mij te ver. Het gaat juist om gelijkheid toch? Ik sta denk ik wel open voor een quotum dat we tien jaar invoeren om te kijken of we zo meer gelijkheid kunnen creëren. Dan geloof ik echt dat zoiets in je systeem zit, waardoor je het los kan laten. Dan zal echt niet elk jaar alles 50/50 zijn, maar ik denk dat dit heel erg de bewustwording kan vergroten. Daarnaast zou het enorm helpen als vrouwen zelf hun mond open trekken. Misschien word je dan een ‘kutfeminist’ genoemd, maar het is zo nodig dat je voor jezelf op komt en het niet maar blijft accepteren.”
​
Hoogleraar Tom ter Bogt ziet nog wel wat hobbels op de weg naar een quotum, maar is niet van mening dat dit iets slechts is voor de muziek.
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
​
Boekersassistente Cindy staat zeker open voor meer vrouwen in de muziek. “Een quotum vind ik erg ver gaan, ik ben nog steeds van mening dat je echt vooral moet kijken naar kwaliteit. Je bewust zijn van verschillen tussen kansen van mannen en vrouwen is daarin heel belangrijk, maar ik weet niet zeker of een vrouwenquotum ons daarin heel erg gaat helpen.”
Op het Krangfestival heb ik ook Johan de Jong van poppodium Metropool gevraagd naar zijn mening hierover. Uitgesproken negatief is hij niet, maar hij staat niet te springen.
​
​
In het vakgebied is er dus geen breed draagvlak voor een quotum. Ook na onderzoek onder fans blijkt dat er amper positief gereageerd wordt op een vrouwenquotum. Natuurlijk kan dit nog steeds ingevoerd worden, maar zoals bijvoorbeeld Lakshmi al zegt, is bewustwording in dit soort gevallen heel belangrijk. Zo zag ik bij mezelf dat ik bewust op zoek ben gegaan naar nieuwe zangeressen, die ik nog niet kende toen ik met dit onderzoek begon. Mijn playlist is nu een stuk diverser, maar het is nog even zien hoe dit zich op de lange termijn ontwikkelt. Een eigen streven, zoals bijvoorbeeld Eurosonic Noorderslag en een aantal Europese festivals heeft geïntroduceerd, zal de komende jaren bewijzen of dit werkt.
​
Na deze longread benieuwd geworden naar toffe vrouwen in de muziek? In deze Spotifyplaylist vind je alleen maar vrouwen:
